Tu hành vốn để rõ pháp thân
Hậu học Quảng Kiến luận giải
Dẫn nhập
Nhiều người tu hành thường hỏi: “Tu để làm gì?” – Kẻ cầu phúc, người cầu an, kẻ mong chứng quả, người mong tịnh thân. Nhưng nếu quên mất gốc tu là gì, thì dẫu siêng năng bao nhiêu, cũng vẫn là quanh quẩn trong vòng cầu đắc.
Bài kệ bốn câu dưới đây là một gợi mở, đưa người hành giả từ tướng vào tánh, từ vọng về chân – con đường trở về với pháp thân thanh tịnh sẵn có nơi mỗi chúng sinh:
Tu hành vốn để rõ pháp-thân
Viễn ly căn thức viễn ly trần
Tâm vô ngã tướng thân như thế
Duyên khởi cảnh thân vốn huyễn không.
Sơ luận:
“Tu hành vốn để rõ pháp thân” – Tu không phải để thêm, mà là để bớt. Không phải để tích lũy công đức như tích vật báu, mà để rửa sạch vọng tưởng, cho tự tánh hiển bày. Pháp thân ấy không nằm trong kinh sách, cũng chẳng do ai ban cho; nó ở ngay trong từng hơi thở, trong ánh nhìn và nụ cười tĩnh lặng khi tâm trở về.
“Viễn ly căn thức viễn ly trần” – nghĩa là rời khỏi sự dính mắc giữa căn và trần. Sáu căn vốn trong, sáu trần vốn tạm; khi căn tiếp trần mà khởi thức, tâm liền dao động. Cho nên “viễn ly” ở đây không phải trốn đời, mà là biết mà không chấp, hành mà không nhiễm.
Người tu giữa đời mà tâm vẫn tĩnh, giữa động mà không loạn, ấy mới là “viễn ly” thật nghĩa.
Đến khi “tâm vô ngã tướng, thân như thế”, thì sự đối đãi giữa “ta và người”, “phàm và thánh” tan biến. Không còn ai tu, chẳng còn ai chứng – chỉ còn tánh biết lặng sáng, vận hành trọn vẹn trong thân tâm này. Khi ấy, thân này chính là pháp thân, đời này chính là đạo.
Đó là chỗ Thiền gọi là “kiến tánh thành Phật” – không rời một niệm, mà thấy toàn thể chân như.
Cuối cùng, “duyên khởi cảnh thân vốn huyễn không” – lời dạy của trí Bát Nhã. Thấy rõ mọi hiện tượng đều do duyên mà sinh, do duyên mà diệt, thì chẳng còn gì để chấp thật.
Thấy được huyễn là Không, mà không rời huyễn – ấy chính là chỗ sống giữa đời mà không bị đời lôi kéo. Người hiểu được đây, huyễn thân tức pháp thân, vô thường tức Niết-bàn.
Kết từ
Tu, rốt cùng chỉ là hành trình trở về.
Không phải tìm thêm gì mới, mà chỉ để thấy rõ cái đã vốn sẵn nơi mình. Khi pháp thân hiển lộ, người tu không cần hỏi “đâu là đạo” nữa – vì đạo chính là hơi thở đang sống này, là từng sát-na tâm tỉnh sáng.
Như thế, bốn câu kệ là con đường ngắn nhất để đi trọn vạn dặm:
Từ mê đến ngộ, từ ngộ đến tự nhiên, và từ tự nhiên đến vô sở hành – nơi vạn pháp dung thông, huyễn mà chẳng lìa chân.
Hậu học Quảng Kiến
(Trích trong Thiền luận “Từ Tướng tới Tính”)